Πάσχα 2007 (1)

ΣΑΒΒΑΤΟ ΤΟΥ ΛΑΖΑΡΟΥ
(Έθιμα από την Ελλάδα)

Ο Λάζαρος κοινώς «φτωχολάζαρος» είναι μορφή συμπαθητική στο λαό. Είχε βέβαια την εξαιρετική τύχη να είναι φίλος του Ιησού και πεθαίνοντας ν’ αναστηθεί από τον Κύριο, αλλά η ανάμνηση όσων είδε και γνώρισε στην κατοικία των νεκρών πρέπει να χάραξε ανεξίτηλα στην ψυχή του το φόβο και τον τρόμο. Για αυτό ο λαός φαντάστηκε τον Λάζαρο, μετά την ανάστασή του «αγέλαστο».

[...] Μαρία από τη Βιθανία: [...]"Αν εδώ ήσουν, Χριστέ μου, δεν θ` απέθνησκε ο αδελφός μου Πλην! Και τώρα ‘γω πιστεύω και καλότατα ηξεύρω ότι δύνασ’ αν θελήσεις και νεκρούς να αναστήσεις. [….] Τότε ο Χριστός δακρύζει και τον Άδη φοβερίζει: "Αδη, Τάρταρε και Χάρο, Λάζαρο θα σου τον πάρω". Δεύρο έξω Λάζαρέ μου φίλε και αγαπητέ μου. Παρευθύς από τον Άδη ως εξαίσιο σημάδι Λάζαρος απελυτρώθη, ανεστήθη και εσηκώθη, Λάζαρος σαβανωμένος και με το κερί ζωσμένος. Εκεί Μάρθα και Μαρία εκεί κι όλη Βηθανία. Μαθητές και Αποστόλοι τότε ευρεθήκαν όλοι Δόξα το Θεώ φωνάζουν και το Λάζαρο ξετάζουν "Πες μας, Λάζαρε, τι είδες εις τον Άδη, όπου πήγες;" "Είδα φόβους, είδα ΄τρόμους, είδα βάσανα και πόνους. Δώστε μου λίγο νεράκι, να ξεπλύνω το φαρμάκι της καρδιάς, των χειλέων και μη με ρωτάτε πλέον"[...]

Σύμφωνα με μια παράδοση σ’ όλη τη δεύτερη ζωή του δεν γέλασε ποτέ και μόνο μια φορά χαμογέλασε, σαν είδε στο παζάρι ένα χωρικό να κλέβει με τρόπο μια στάμνα από τον σταμνά κι ύστερα να το κόβει λάσπη. – Βρέ τον ταλαίπωρο, λέει χαμογελώντας ο Λάζαρος. Για δες τον πώς φεύγει με το κλεμμένο αρνί. Ξεχνάει ότι και αυτός είναι κομμάτι χώμα, όπως και το σταμνί. Το ένα κλέβει το άλλο. Μα δεν είναι να γελούν και οι πικραμένοι;

Στη μνήμη του Λαζάρου οι γυναίκες ζυμώνουν για τα παιδιά ειδικά κουλούρια, στα οποία δίνουν το σχήμα ανθρώπου σπαργανωμένου, όπως παριστάνεται στις εικόνες ο Λάζαρος. Λέγονται και αυτοί λάζαροι ή λαζαράκια ή λαζόνια και τα παιδιά τους αποδίδουν εξαιρετικές ιδιότητες.

Στη Λέσβο κάνουν λαζαρέλια στα νταβαδέλια με σταφίδα, καρύδια και μύγδαλο. Κάνουν με τη ζύμη ένα λουρέλ, και το σταυρώνουν κάνουν και τη σταφίδα σταυρό. Τα παιδιά ανεβαίνουν σ’ ένα βουνό, σε μια ράχη, και κυλούν τα ραζαρέλια και όπου σταματήσουν, ψάχνουν εκεί κοντά να βρουν περδικοφωλιά.

Στη Θράκη τα παιδιά συγκροτούν ομάδες και επισκέπτονται τα σπίτια του χωριού ή της πόλης και τραγουδούν ειδικά τραγούδια, τα λεγόμενα λαζαρικά. Συνήθως κρατούν στα χέρια εικονική παράσταση του Λαζάρου και λέγονται και αυτά Λάζαροι.

Στη Στερεά Ελλάδα, Μακεδονία, Θράκη γυρίζουν μόνο κορίτσια (Λαζαρίτσες ή Λαζαρίνες) 10-12 χρόνων ή και μεγαλύτερα. Μια βαστά στην αγκαλιά της ένα κόπανο (που κοπανίζουν τα ρούχα όταν τα πλύνουν) με πολλά παρδαλά και πολύχρωμα κομμάτια πανιών. Έτσι φαίνεται πως κρατεί μωρό. Αλλού για Λάζαρο έχουν μια ρόκα ή καλάμια δεμένα σταυρωτά ή μια κούκλα, που τη στολίζουν πολύχρωμα λουλουδάκια και με παρδαλά πανιά και κορδέλες.

Στη Σκύρο παίρνουν τη σιδεροχουλιάρα, την τρυπητή κουτάλα, τάχα πως είναι τα χέρια, περνούν ένα πουκαμισάκι από πάνω και κάνουν τον Λάζαρο. Ύστερα γυρίζουν στα σπίτια και τον λένε. Τους δίνουν λεφτά, αυγά και ό,τι άλλο έχουν.

Στην Κρήτη κάνουν ένα σταυρό με καλάμια και τον στολίζουν με κολαϊνες (ορμαθούς) από λεμονανθούς και μαχαιρίδες (αγριόχορτο με κόκκινο λουλούδι). Αυτός είναι Λάζαρος και το πρωί του Σαββάτου τα παιδιά πάνε και λένε το Λάζαρο…

Στη Νίσυρο των Δωδεκανήσων το Σάββατο του Λαζάρου λέγεται και πρώτη Λαμπρή, και οι μαθητές αφού κατασκευάσουν την καλαντήρα, επισκέπτονται όλοι μαζί τα σπίτια και μαζεύουν αυγά, τραγουδώντας διάφορα τραγούδια πχ.

Η καλαντήρα πέρασε / Από τη Μαύρη θάλασσα / Έκατσε κι ελάλησε / Και πύργον εκοδόμησε / Όποιος δεν μας δίνει αυγό / Μέσα ψύλλος και κοριός / Και μεάλος φοερός / Μάρτης μας ήρτε / Καλώς μας ήρτε / Όρη ανθείτε / Πουλάκια κελαδείτε. Ώρα καλή νοικοκυρά / Έμπα στο κελάρι σου, / Φέρ αυγά σαρακοστά / Για τον μήνα τον καλό / Που ήρτε και εφάνηκε / Στον Ιορδάνην ποταμόν…

Σας εύχομαι Καλό και Παραδοσιακό Πάσχα !

Χρίστος Ρουμελιώτης Σάββατο,
Αθήνα, 31 Μαρτίου 2007
Προσεχώς: Ραντεβού το Πάσχα με τις παραδόσεις της Ερετρίας