Πάσχα 2007 (1)

ΣΑΒΒΑΤΟ ΤΟΥ ΛΑΖΑΡΟΥ
(Έθιμα από την Ελλάδα)

Ο Λάζαρος κοινώς «φτωχολάζαρος» είναι μορφή συμπαθητική στο λαό. Είχε βέβαια την εξαιρετική τύχη να είναι φίλος του Ιησού και πεθαίνοντας ν’ αναστηθεί από τον Κύριο, αλλά η ανάμνηση όσων είδε και γνώρισε στην κατοικία των νεκρών πρέπει να χάραξε ανεξίτηλα στην ψυχή του το φόβο και τον τρόμο. Για αυτό ο λαός φαντάστηκε τον Λάζαρο, μετά την ανάστασή του «αγέλαστο».

[...] Μαρία από τη Βιθανία: [...]"Αν εδώ ήσουν, Χριστέ μου, δεν θ` απέθνησκε ο αδελφός μου Πλην! Και τώρα ‘γω πιστεύω και καλότατα ηξεύρω ότι δύνασ’ αν θελήσεις και νεκρούς να αναστήσεις. [….] Τότε ο Χριστός δακρύζει και τον Άδη φοβερίζει: "Αδη, Τάρταρε και Χάρο, Λάζαρο θα σου τον πάρω". Δεύρο έξω Λάζαρέ μου φίλε και αγαπητέ μου. Παρευθύς από τον Άδη ως εξαίσιο σημάδι Λάζαρος απελυτρώθη, ανεστήθη και εσηκώθη, Λάζαρος σαβανωμένος και με το κερί ζωσμένος. Εκεί Μάρθα και Μαρία εκεί κι όλη Βηθανία. Μαθητές και Αποστόλοι τότε ευρεθήκαν όλοι Δόξα το Θεώ φωνάζουν και το Λάζαρο ξετάζουν "Πες μας, Λάζαρε, τι είδες εις τον Άδη, όπου πήγες;" "Είδα φόβους, είδα ΄τρόμους, είδα βάσανα και πόνους. Δώστε μου λίγο νεράκι, να ξεπλύνω το φαρμάκι της καρδιάς, των χειλέων και μη με ρωτάτε πλέον"[...]

Σύμφωνα με μια παράδοση σ’ όλη τη δεύτερη ζωή του δεν γέλασε ποτέ και μόνο μια φορά χαμογέλασε, σαν είδε στο παζάρι ένα χωρικό να κλέβει με τρόπο μια στάμνα από τον σταμνά κι ύστερα να το κόβει λάσπη. – Βρέ τον ταλαίπωρο, λέει χαμογελώντας ο Λάζαρος. Για δες τον πώς φεύγει με το κλεμμένο αρνί. Ξεχνάει ότι και αυτός είναι κομμάτι χώμα, όπως και το σταμνί. Το ένα κλέβει το άλλο. Μα δεν είναι να γελούν και οι πικραμένοι;

Στη μνήμη του Λαζάρου οι γυναίκες ζυμώνουν για τα παιδιά ειδικά κουλούρια, στα οποία δίνουν το σχήμα ανθρώπου σπαργανωμένου, όπως παριστάνεται στις εικόνες ο Λάζαρος. Λέγονται και αυτοί λάζαροι ή λαζαράκια ή λαζόνια και τα παιδιά τους αποδίδουν εξαιρετικές ιδιότητες.

Στη Λέσβο κάνουν λαζαρέλια στα νταβαδέλια με σταφίδα, καρύδια και μύγδαλο. Κάνουν με τη ζύμη ένα λουρέλ, και το σταυρώνουν κάνουν και τη σταφίδα σταυρό. Τα παιδιά ανεβαίνουν σ’ ένα βουνό, σε μια ράχη, και κυλούν τα ραζαρέλια και όπου σταματήσουν, ψάχνουν εκεί κοντά να βρουν περδικοφωλιά.

Στη Θράκη τα παιδιά συγκροτούν ομάδες και επισκέπτονται τα σπίτια του χωριού ή της πόλης και τραγουδούν ειδικά τραγούδια, τα λεγόμενα λαζαρικά. Συνήθως κρατούν στα χέρια εικονική παράσταση του Λαζάρου και λέγονται και αυτά Λάζαροι.

Στη Στερεά Ελλάδα, Μακεδονία, Θράκη γυρίζουν μόνο κορίτσια (Λαζαρίτσες ή Λαζαρίνες) 10-12 χρόνων ή και μεγαλύτερα. Μια βαστά στην αγκαλιά της ένα κόπανο (που κοπανίζουν τα ρούχα όταν τα πλύνουν) με πολλά παρδαλά και πολύχρωμα κομμάτια πανιών. Έτσι φαίνεται πως κρατεί μωρό. Αλλού για Λάζαρο έχουν μια ρόκα ή καλάμια δεμένα σταυρωτά ή μια κούκλα, που τη στολίζουν πολύχρωμα λουλουδάκια και με παρδαλά πανιά και κορδέλες.

Στη Σκύρο παίρνουν τη σιδεροχουλιάρα, την τρυπητή κουτάλα, τάχα πως είναι τα χέρια, περνούν ένα πουκαμισάκι από πάνω και κάνουν τον Λάζαρο. Ύστερα γυρίζουν στα σπίτια και τον λένε. Τους δίνουν λεφτά, αυγά και ό,τι άλλο έχουν.

Στην Κρήτη κάνουν ένα σταυρό με καλάμια και τον στολίζουν με κολαϊνες (ορμαθούς) από λεμονανθούς και μαχαιρίδες (αγριόχορτο με κόκκινο λουλούδι). Αυτός είναι Λάζαρος και το πρωί του Σαββάτου τα παιδιά πάνε και λένε το Λάζαρο…

Στη Νίσυρο των Δωδεκανήσων το Σάββατο του Λαζάρου λέγεται και πρώτη Λαμπρή, και οι μαθητές αφού κατασκευάσουν την καλαντήρα, επισκέπτονται όλοι μαζί τα σπίτια και μαζεύουν αυγά, τραγουδώντας διάφορα τραγούδια πχ.

Η καλαντήρα πέρασε / Από τη Μαύρη θάλασσα / Έκατσε κι ελάλησε / Και πύργον εκοδόμησε / Όποιος δεν μας δίνει αυγό / Μέσα ψύλλος και κοριός / Και μεάλος φοερός / Μάρτης μας ήρτε / Καλώς μας ήρτε / Όρη ανθείτε / Πουλάκια κελαδείτε. Ώρα καλή νοικοκυρά / Έμπα στο κελάρι σου, / Φέρ αυγά σαρακοστά / Για τον μήνα τον καλό / Που ήρτε και εφάνηκε / Στον Ιορδάνην ποταμόν…

Σας εύχομαι Καλό και Παραδοσιακό Πάσχα !

Χρίστος Ρουμελιώτης Σάββατο,
Αθήνα, 31 Μαρτίου 2007
Προσεχώς: Ραντεβού το Πάσχα με τις παραδόσεις της Ερετρίας

Πάμε Ερέτρια με Π.Α.Μίχα και Σ.Βασιλείου !

(Photo roumeliotis + πίνακες Βασιλείου)

Από ένα δυσεύρετο πόνημα 120 σελίδων «Ερετρικά» του Παύλου Α. Μίχα φιλολόγου, διάλεξα αυτή τη φορά πολύ ολίγα για να σας μεταφέρω "ποιητικά" όπως θάλεγε και η Ελένη Ουράνη "στην Ερέτρια… που είναι το γλυκό και απαλό τοπίο του μέσου Ευβοϊκού μιας θάλασσας γαρνιρισμένης γύρω γύρω με στολισμένα βουνά, που δίνουν το σχήμα λίμνης φωτισμένης με το διάφανο λαμπύρισμα του ωραιότερου μεσογειακού φωτός σε όλες τις αποχρώσεις, είτε στην Ανατολή είτε στην Δύση. Είναι το χρυσοπόρφυρο έως το γλυκό μωβ του ουρανού ή το βαθυγάλαζο ίσαμε το απαλό ουρανί, που σκορπούν έκσταση σ’ όποιον βρίσκεται εκεί. Και που φέρνουν οράματα αιώνων, που έχουν διαβεί από αυτό το τοπίο. Με καλλιτεχνικά δημιουργήματα, με λατρείες ωραίων θεών, που είναι ποίηση και με φιλοσοφία, που δίδασκε πως το αγαθό είναι καθαρώς πνευματικό, και το απόλυτο αγαθό συμπίπτει με την αλήθεια…
Στην Ερέτρια σαν θα πας, την ζωντανή τώρα, ως μελετητής ή και ως απλός εκδρομέας θα βρεις κάτι που θα σου χαϊδέψει την αίσθηση, τον νου ή την φαντασία, παρατηρώντας μελετώντας ή ρεμβάζοντας από την ακρόπολη ή το Πεζονήσι, από τον Μύλο ή τον Τύμβο, ή μέσα στους αρχαίους ναούς και άλλα κτίσματα. Στην Ερέτρια δεν βρίσκεται τίποτα το μεσαιωνικό που συχνά συναντάται στη λοιπή Εύβοια. Η υφή της είναι ή το σήμερα, ή πολύ παλιά ιστορία".

Θ’ αφήσω λοιπόν τον επισκέπτη έτσι μετέωρο τώρα, χωρίς περιγραφικές και ιστορικές περικοκλάδες να συνδυάσει περιηγητικά μόνος του, το σήμερα με το τότε, κατά την εκεί παραμονή του σε ένα από τα υπέροχα ξενοδοχεία της περιοχής. Για διαμονή φυσικά θα προτείνω ανεπιφύλακτα το ξενοδοχείο στο οποίο εργάζομαι: Το Negroponte Resort Eretria. Και επειδή η Ερέτρια πέρα από τις άλλες ιδιότητες της είναι σήμερα και μια πολύ χαλαρή πόλις θα ήθελα να σας το αποδείξω, σύντομα πιστεύω !

Χρήστος Ρουμελιώτης
24/3/2007 11:40:35 μμ

Υστερόγραφον
Ευχαριστώ τον Ερετριανό κ. Γουρνή Δημήτριο
που έθεσε υπό των οφθαλμών μου τα "Ερετρικά"
το ιστορικό αυτό Δοκίμιον του φιλ/γου Παύλου Α. Μίχα

Βασίλη Μάρρος

(Το κυβιστικό Μελίσσι του Μάρρου)

Αυτή τη φορά προτείνουμε ένα εικαστικό ταξιδάκι στο χωριό μου, το Μελίσσι Κορινθίας με τη βοήθεια του ζωγράφου Βασίλη Μάρρου δανειζόμενοι υλικό από την επειτειακή έκδοση της Ελληνοαμερικανικής Ενωσης δηλ κείμενα που μιλούν για το Μάρρο του Μάνου Στεφανίδη και Νάνου Βαλαορίτη… Η παραμονή των φίλων του χωριού εκεί εξασφαλίζεται άνετα από δύο αξιόλογα ξενοδοχεία (Xylokastro beach και Hotel Lido) και πολλά ενοικιαζόμενα διαμερίσματα. Για το σημερινό Μελίσσι και τις ομορφιές του θα μιλήσουμε άλλη φορά...

Γράφει το περιοδικό Κρίκος, Νέα Υόρκη 1956 : «Ο ζωγράφος αυτός γεννήθηκε στο Μελίσσι της Κορινθίας 1897 και πέθανε σχετικά νέος, στην Καλιφόρνια στα 1954. Ήρθε στην Αμερική στα 1914. Σπούδασε ζωγραφική στη Νέα Υόρκη και στον Αγιο Φραγκίσκο, την πρώτη του δε έκθεση, την οργάνωσε στη Νέα Υόρκη στα 1938 με 21 έργα του τέμπερας. Ο Μάρρος είχε πολύ ταλέντο, αναμφιβόλως και ασφαλώς το μέλλον του ανήκε, όπως δείχνει το έργο που εγκατέλειψε. Φαντασία πλούσια ο Μάρρος, εμπνέονταν τόσο από τον κόσμο του αφηρημένου, όσο και από της πραγματικότητας οπότε, όμως, το θέμα του διατηρούσε μονάχα τα εξωτερικά του χαρακτηριστικά, δοσμένα με μιαν απλότητα, που φανερώνει την καλή ποιότητα της δουλειάς του»….

Γράφει ο κριτικός Μάνος Στεφανίδης: «Από την Κορινθία στο Σαν Φραγκίσκο η απόσταση είναι και γεωγραφική και ψυχολογική. Στις ελαιογραφίες της Κορινθίας διαβλέπει κανείς το τεκτονικό χαρακτήρα του Cesanne και την κλασικότητα της μορφής. Υπάρχει στα σωζόμενα έργα του μία σύνθεση που θα μπορούσαμε να την ονομάσουμε επίσης Ελληνική εικόνα, γιατί σ’ αυτή συνυπάρχουν σε ψυχρές κυανές αποχρώσεις μια πρισματική φιγούρα σαν τον manequin της Pittura Metafisica κι ένας ελληνικός κίονας a la De Chirico ή a la Παρθένης… Ο Βασίλης Μάρρος είναι πολιτικοποιημένος και θεωρεί ότι τέχνη και δημοκρατία βαδίζουν μαζί. Αντιλαμβάνεται, με άλλα λόγια, ότι η δημιουργία είναι το ένα παράγωγο του ανθρώπινου φόβου εμπρός το θάνατο, το άλλο είναι η θρησκεία… Πάντως είτε δεχθεί κανείς την διφυή δημιουργία του Μάρρου – ταυτόχρονη παραγωγή πειραματικών και πιο συμβατικών έργων - είτε όχι, ένα είναι γεγονός: σ’ όλες τις εκφάνσεις ο μυστηριώδης αυτός Καλιφορνέζος από την Κορινθία παραμένει ένας ζωγράφος υψηλών προδιαγραφών. Και το κυριότερο: λόγω της ποιότητας του έργου του, όσο περισσότερο δίνονται απαντήσεις γύρω από την δημιουργία του τόσο περισσότερο αυξάνουν τα ερωτήματα και τα προβλήματα που η ίδια αυτή δημιουργία από τη φύση της θέτει»…

Γράφει ο ποιητής και κριτικός Νάνος Βαλαορίτης : «Το 1929, όταν επιστρέφει στην Ελλάδα ζωγραφίζει το χωριό του το Μελίσσι, κυβιστικά, με τις κόκκινες στέγες του που εστιάζονται κυκλικά γύρω-γύρω, και κάνει εξαιρετικές ακουαρέλλες, πιο παραδοσιακές, με απόψεις του Κορινθιακού»… «Δεν πιστεύω σε θεωρίες. Εργάζομαι με το συναίσθημα και στηρίζομαι στις εμπειρίες μου για να εκφραστώ. Η ζωγραφική είναι ένα προσωπικό δημιούργημα μέσα από την τεχνική ικανότητα και την φαντασία. Τροποποιώ την πραγματικότητα μέσα από τη σχέση των μορφών του χρώματος και του σχεδίου. Αφού ο σκοπός της ζωγραφικής είναι η δημιουργία, κάθε νέο έργο πρέπει να είναι και μια περιπέτεια, όπως την αντιλαμβάνεται η προσωπική μας ευαισθησία»… λέει ο ίδιος και το αφήνει γραπτό...

Ποίημα αφιερωμένο στο Β. Μάρρο
Γεννήθηκα στο Άνω Μελίσσι
Μέσα στη ζωντανή τη φύση !
Ζωγράφισα την ονειρεμένη νεκρή φύση !
Λάτρεψα την υποκριτική
Το θέατρο και τη μουσική
Αλλά και το κίνημα των μαύρων στην Αμερική !
Ερωτεύτηκα την μοντέρνα Academie !
O joli tres joli Paris !
Αγάπησα τη μεταφυσική !
Ω! Ωραία (Ρ)(ρ)ώμη φουτουριστική !
Όρκο σας δίνω πινελιά !
«Δεν εγκαταλείψω ποτέ το Μελισσάκι μου πνευματικά !
Θα μείνω για πάντα δικός του εικαστικά !
Μες στην ελληνική παραδοσιακή του φορεσιά !
Και μέσα στη καρδιά του με τη σπάνια ομορφιά» !

Για τον Vassilis Marros (Βασίλη Μαυρατζά) (1897-1954)
Χρήστος Ρουμελιώτης 23/2/2004 10:47:18 μμ

Πάμε στο «Στο Αρχιπέλαγος των Κυκλάδων»

Λόγια, γεμάτα εικόνες και αισθήματα, του Κώστα Ουράνη από το βιβλίο του «Ταξίδια Ελλάδα» είναι ικανά να μας χαρίσουν ένα υπέροχο ταξίδι στο χωρο-χρόνο των Κυκλάδων ! Voila !

«Τα κοίταζα …Αν και κοντά μου φάνταζαν σα ναταν απείρως μακρυά – ανάμεσα στη πραγματικότητα και το όνειρο. Μερικά είχαν το μακρουλό σχήμα του πλοίου – κ’ είταν σαν να πήγαιναν με το ρεύμα. Έτσι δεν πλανιόταν κ’ η Δήλος, πριν ο Ζεύς τη στεριώσει με διαμαντένιες αλυσίδες για να επιτρέψει στην περιπλανώμενη Λητώ να γεννήσει τον Απόλλωνα και την Άρτεμη. Αλλά τώρα καθώς παιχνίδιζε πάνω τους το φως, έμοιαζαν με λουλουδιασμένα κάνιστρα. Κι όλα τους είχαν κάτι το ευτυχισμένο και το παραμυθένιο. Έλεγες πως ήρθαν στον κόσμο όπως είχαν χτιστεί τα τείχη της Καδμείας: υπό τους ήχους των λυρών. Η εντύπωση που έδιναν ήταν καθαρά μουσική… Το πλοίο γλιστρούσε ανάμεσά τους. Ο αέρας ήταν ηδονικά δροσερός. Οι τελευταίοι πέπλοι των νυχτερινών ίσκιων διπλώνονταν στα ακρογιάλια τους, ενώ το αυγινό φως έβαφε ρόδινες τις κορφές τους. Στη γλαυκή επιφάνεια της θάλασσας σχηματίζονταν εδώ και εκεί γυαλιστερά στρώματα απαλότατου γαλάζιου. Ήταν όπως λέει ο Βεράρεν σ’ ένα στίχο του, ήταν σαν νάχε «ξημερώσει Κυριακή»πάνω στα νερά. Θάλασσα, ορίζοντας, φως, χρώματα όλα είχαν κάτι το γιορταστικό. Γέμιζαν θάμπος τα μάτια μου και γλυκύτητα την ψυχήν μου.

Όταν ο ήλιος ψήλωσε στο ουρανό και το Αρχιπέλαγος έγινε κατάχρυσο, τα νησιά που πλησιάζαμε, απογυμνωμένα από τους πρωινούς ονειρώδεις τους πέπλους, μας παρουσιάστηκαν φτωχά και αιχμηρά. Δεν ένιωσα όμως γιαυτό καμιά απογοήτευση. Ο,τι είχαν χάσει σε μουσικότητα, το κέρδιζαν σε πλαστικότητα. Ο,τι είχαν χάσει σε φαντασμαγορία το κέρδιζαν σε θέλγητρο. Τα νησιά αυτά που από μακριά κανείς τα θαύμαζε, από κοντά τα’ αγαπούσε. Είχαν μια ταπεινή ομορφιά που άγγιζε την καρδιά. Στις ακρογιαλιές τους ή στα ύψη των βράχων τους λεύκαζαν οι κωμοπόλεις τους σαν κοπάδια άσπρων φωτεινών περιστεριών που στάθηκαν ν’ αναπαυθούν από το πέταγμά τους. Οι εκκλησίτσες τους τρυφερά χρωματισμένες με ρόδινα και γαλάζια χρώματα, ήταν σα ζουμπούλια σε ασβεστωμένα πεζούλια. Κάθε μια από τις μικρές αυτές πολιτείες είχε και κάτι το ιδιαίτερο. Η μια ήταν γραφική, η άλλη ειρηνική, πρόσχαρη εκείνη. Κι όλες μαζί ήταν καθαρές, αγαθές και φιλόξενες. Μ’ όλη της φτώχεια του εδάφους τους, άστραφταν από νοικοκυροσύνη. Τα φτωχότερα καλύβια εκτυφλωτικά ασβεστωμένα και μ’ ένα πράσινο φεστόνι κληματαριάς στη πόρτα τους, ήταν πιο ανοιχτόκαρδα κι από εξοχικές επαύλεις.

Όταν αγκυροβολούσαμε για λίγο μπροστά στη παραλία καμιάς από τις μικρές αυτές πολιτείες, κ’ η σειρήνα του βαποριού αναστάτωνε τη φωτεινή της ειρήνη, ξεσήκωνόταν σα για να μας υποδεχθεί. Τα σπίτια σκαρφάλωναν το ένα πάνω στο άλλο για να μας δουν καλύτερα, οι ταράτσες τους λουλούδιαζαν μα τα πολύχρωμα φορέματα των νέων κοριτσιών της, κ’ οι γραφικοί της μύλοι κουνούσαν τα’ άσπρα τους πανιά σα μαντήλια καλωσορισμού. Κι έτσι που την κοίταζα από το κατάστρωμα του βαποριού, δεν ένιωθα τον εαυτό μου σαν ένα ξένο προς αυτήν και τη γαλήνια αγαθή ζωή της, αλλά είχα το αίσθημα ενός γυρισμού, ύστερ’ από χρόνια, σ’ ένα τόπο γνώριμο και αγαπημένο- ότι η ψυχή μου, σαν τον Οδυσσέα, ξανάβρισκε την Ιθάκη της»…

Για την ονειρική παραμονή σας διαλέξαμε
και σας προτείνουμε δύο εξαιρετικά ξενοδοχεία:
Στο Μπατσί της Άνδρου το «VILLA RENA»
και στην Ίο το: «LIOSTASI IOS»

Πάμε Ελλάδα να δούμε τον Αρόλιθό της !

(Photo-roumeliotis)

Ο Αλέκος Φασιανός μας μιλά αυτή τη φορά για την ομορφιά. Ανάμεσα σε άλλα γράφει: "Η ομορφιά έχει ένα πρόσωπο που μας αρέσει και την ερωτευόμαστε, γιατί ανακαλύπτουμε το κάλλος της ψυχής της. Και είναι αναγκαία για μας γιατί απαλύνει και την δική μας τη ψυχή! Μας κάνει να αισθανόμαστε ότι δεν τελειώνει ο κόσμος, ότι διαρκεί αιώνια. Γιατί αυτή η ομορφιά είναι το κάλλος που δεν απεικονίζεται άμεσα, αλλά εμφανίζεται εσωτερικά. Μπορεί η εμφάνιση να μην είναι αρμονική ή γεωμετρική, αλλά μας φαίνεται όμορφη, γιατί υπάρχουν η αρετή, η αλήθεια και η καλοσύνη. Όπως μια τυχαία πέτρα, ένα βραχάκι της φύσης, που καθόμαστε στην αυλή στο νησί και αγναντεύουμε, που μπορεί να μην έχει το σχήμα ενός ντηζάιν αντικειμένου, αλλά επειδή καθόμαστε ωραία, την αγαπάμε και αισθανόμαστε έτσι την ομορφιά της. Μια γριά έκλαιγε γιατί της έσπασαν την πέτρα που καθότανε και έλεγε: εξήντα χρόνια καθόμουνα σ’ αυτή τη πέτρα και αγνάντευα ! Έκλαιγε σαν να είχε χάσει ένα αγαπημένο της πρόσωπο. Αυτή η πέτρα είναι το απολλώνιο κάλλος. Αυτό το κάλλος είναι στατικό, ακίνητο, είναι αυτό που μας περιβάλλει"….

Αυτά μας γράφει και άλλα ο Αλ. Φασιανός στο άρθρο του στην Ελευθεροτυπία του Σαββάτου 10-03-2007 για το διονυσιακό κάλλος και για το θαλασσινό κάλλος και μας κάνει να ταξιδεύουμε με το «μάτι του ζωγράφου» παντού στην Ελλάδα! Γιατί είναι αδύνατον να φανταστούμε την ελλαδίτσα μας χωρίς πέτρα και βουνά, χωρίς βράχια και νησιά. Και αν ο γλύπτης έβαλε όλη τη ψυχή του στο μάρμαρο και του έδωσε μορφή, ο πετράς-θεός έβαλε όλη του τη ψυχή στη πέτρα και της έδωσε την «ελληνικότητα». Το πέτρινο σπίτι, το λιθόστρωτο σοκάκι, η ξερολιθιά, ο αρόλιθος, ο αρχαίος ερειπιώνας, είναι ό,τι αγαπούμε και θέλουμε να το βλέπουμε πάντα και να νιώθουμε το κάλλος της αιωνιότητας, το κάλλος της Ελλάδας μας!

Χρήστος Ρουμελιώτης Αθήνα,
Πέμπτη, 15 Μαρτίου 2007

Σημ. Η λέξη αρόλιθος σημαίνει λίθος με λακούβα που συγκρατεί το νερό της βροχής ! Είναι όνομα χωριού έξω από το Ηράκλειο όπου υπάρχει και το ομώνυμο ξενοδοχείο Arolithos Village !

Χίλιοι και Δέκα λόγοι να «Πάμε Ελλάδα»

Μίλερ/Κατσίμπαλης/Μίλερ/Υδρα/Γκίκας

Υπάρχουν άνθρωποι που όταν η λέξη Ελλάδα – Grèce, βρίσκεται στα χείλια τους αυτά αρχίζουν να ρέουν μέλι… αλλά αυτό είναι μια ιστορία που θα την πούμε άλλη φορά…

Υπήρξαν άνθρωποι που όταν οι λέξη Greece βρέθηκε στη μύτη του μολυβιού τους η τελευταία «τρελάθηκε» και άρχισε να τρέχει να τρέχει ζωγραφίζοντας ένα τεράάάάάάστιο πίνακα… Έτσι ένιωσα όταν βρέθηκα μέσα στο ως άνω εικονιζόμενο βιβλίο-πίνακα του Χένρι Μίλερ: «Ο Κολοσσός του Μαρουσιού». Ως Έλληνας δε, «κοκκίνισα» που δεν είχα ιδέα γι αυτόν μέχρι τον Οκτώβρη του 2003 όταν μου τον σύστησε ο φίλος μου Marc Lefevre ! Αμέσως έτρεξα και διάβασα αποσπάσματα από την γαλλική έκδοση και περίμενα υπομονετικά μέχρι τον Γενάρη του 2007 να διαβάσω αυτήν την υπέροχη δουλειά-μετάφραση της Ιωάννας Καρατζαφέρη / ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ. Τι λοιπόν να πρωτο-copy εδώ στο «Πάμε Ελλάδα» μέσα από τις 365 - όσες και οι ημέρες του χρόνου - σελίδες – εικόνες του βιβλίου;
Διάλεξα λοιπόν δέκα πινελιές-περικοπές:
Ξεκινώ από μία πινελιά του Μίλερ για τον Χατζηκυριάκο – Γκίκα :

1. « Ο Γκίκας έχει τοποθετήσει τον εαυτό του στο κέντρο του χρόνου, σε αυτή τη αυτοδιαιωνιζόμενη Ελλάδα που δεν έχει σύνορα, όρια, ηλικία. Οι καμβάδες του Γκίκα είναι τόσο φρέσκιοι, και καθάριοι, τόσο αγνοί και γυμνοί από όλες τις προφάσεις, όσο είναι η θάλασσα και το φως που μέσα τους κολυμπάνε τα εκθαμβωτικά νησιά. Ο Γκίκας είναι ένας αναζητητής της αλήθειας. Οι πίνακές του πάνε πέρα από τον ελληνικό κόσμο….

Γρήγορα γρήγορα όμως να μην χάσουμε το Flying Dolfin που θα μας πετάξει μέχρι την petrified Ύδρα του Μίλερ !

2. «Η Ύδρα είναι ένας βράχος που βγαίνει από τη θάλασσα σαν ένα τεράστιο καρβέλι απολιθωμένου ψωμιού. Είναι το ψωμί που έγινε, το οποίο ο καλλιτέχνης λαμβάνει ως ανταμοιβή για το μόχθο του όταν πρωτοβλέπει την γη της επαγγελίας. Μετά την εσωτερική φώτιση έρχεται η δοκιμασία του βράχου, απ’ όπου θα πρέπει να γεννηθεί η σπίθα που θα βάλει φωτιά στον κόσμο. Μιλάω με πλατιές, γρήγορες εικόνες γιατί πηγαίνοντας από το ένα μέρος της Ελλάδας στο άλλο είναι σαν να παρακολουθείς το μοιραίο δράμα της φυλής καθώς κάνει κύκλους από παράδεισο σε παράδεισο. Κάθε στάση είναι ένα πέτρινο σκαλοπάτι σ’ ένα μονοπάτι σημαδεμένο από τους θεούς. Είναι στάσεις ανάπαυλας, προσευχής διαλογισμού, πράξης, θυσίας μεταμόρφωσης. Σε κανένα σημείο αυτής της πορείας δεν υπάρχει ταμπέλα που να γράφει ΤΕΛΟΣ. Οι ίδιοι οι βράχοι, και πουθενά στο κόσμο ο θεός δεν υπήρξε τόσο απλόχειρος μαζί τους όσο στην Ελλάδα, είναι σύμβολα αιωνίας ζωής. Στην Ελλάδα οι βράχοι είναι εύγλωττοι: οι άνθρωποι μπορεί να πεθαίνουν, οι βράχοι ποτέ. να’ έναν τόπο όπως την Ύδρα, για παράδειγμα, ξέρει κανείς πως όταν πεθάνει κάποιος γίνεται μέρος του βράχου της πατρίδος του. Αλλά αυτός ο βράχος είναι ένας ζωντανός βράχος, ένα θείο κύμα ενέργειας αιωρούμενο στο χρόνο και το χώρο, δημιουργώντας μια παύση μικρής ή μακράς διάρκειας στην ατέλευτη μελωδία. Η Ύδρα μπήκε σαν μια παύση στο μουσικό πεντάγραμμα της δημιουργίας από έναν έμπειρο καλλιγράφο. Είναι σαν μια μία από εκείνες τις θείες παύσεις που επιτρέπουν στον μουσικό, όταν ξαναρχίζει τη μελωδία, να συνεχίσει πάλι σε μια εντελώς καινούργια κατεύθυνση…»

Συγνώμη έχετε παλι-ν-δρομήσει την δια-δρομή Επίδαυρο @ Μυκήνες @ Επίδαυρο; Αν όχι δεν πειράζει, ακολουθείστε το Μίλερ !

3. «Υπάρχουν δύο διακριτικοί κόσμοι που συγκρούονται μεταξύ τους – ο ηρωικός κόσμος του φωτός της ημέρας και ο μοναστηριακός κόσμος της σπάθας και του δηλητηρίου. Οι Μυκήνες όπως και η Επίδαυρος κολυμπάνε στο φως. Η Επίδαυρος όμως είναι όμως ολάνοιχτη, εκτεθειμένη, αφιερωμένη αμετάκλητα στο πνεύμα. Οι Μυκήνες είναι αναδιπλωμένες, σαν ένας φρεσκοκομμένος αφαλός, τραβώντας τη δόξα τους κάτω στα έγκατα της γης όπου τρέφονται από αυτή με απληστία οι νυχτερίδες και οι σαύρες. Η Επίδαυρος είναι μια κούπα απ’ όπου πίνεις αγνό πνεύμα: μέσα της είναι το γαλάζιο του ουρανού και τα άστρα και τα φτερωτά πλάσματα που πετάνε ανάμεσα, σκορπίζοντας τραγούδι και μελωδία. Οι Μυκήνες μόλις περάσεις… Την τελευταία στροφή, κουλουριάζονται ξαφνικά σ’ ένα απειλητικό, ζοφερό, προκλητικό, αδιαπέραστο κουβάρι. Οι Μυκήνες είναι κλειστές, κουλουριασμένες, συσπώνται σαν τους μυς παλαιστή. Ακόμα και το φως που πέφτει πάνω τους με ανελέητη διαύγεια, απορροφάται, αλλοιώνεται, γκριζάρει, θολώνει. Ποτέ δεν υπήρξαν δύο κόσμοι τόσο κοντά αντιπαραταγμένοι, και όμως τόσο ανταγωνιστικοί. Εδώ είναι το Γκρήνουιτς σε σχέση με όλα εκείνα που αφορούν την ψυχή του ανθρώπου. Μια τρίχα και μόνο να κουνηθείς προς οποιαδήποτε μεριά και βρέθηκες σε ένα διαφορετικό κόσμο. Αυτό είναι το μεγάλο φωτεινό εξόγκωμα του τρόμου, το ύψωμα απ’ όπου ο άνθρωπος, έχοντας φτάσει στο ζενίθ του, έγειρε πίσω και έπεσε στο απύθμενο βάραθρο.

Αλλά που βρισκόμαστε; Φυσικά στην Ελλάδα; Και τι είναι Ελλάδα; Ας ρωτήσουμε τον Μίλερ !

4. «Η Ελλάδα είναι αυτό που ξέρουμε όλοι, ακόμα και ερήμην, ακόμα και ως παιδιά ή ως ηλίθιοι, ή ως αγέννητοι. Είναι αυτό που προσδοκάς να είναι η γη όταν τις δίνεται η σωστή ευκαιρία. Είναι το υπέρτατο κατώφλι της αθωότητας. Στέκεται, όπως στεκόταν από την γέννησή της, γυμνή και απόλυτη αποκάλυψη. Δεν είναι μυστηριώδης ή αδιαπέραστη, δεν προκαλεί δέος, δεν είναι προκλητική, απαιτητική. Είναι φτιαγμένη από χώμα, αέρα, φωτιά και νερό. Αλλάζει ανάλογα με τις εποχές με αρμονικούς κυματώδεις ρυθμούς. Αναπνέει, νεύει, απαντάει»…

Πάμε τώρα Κρήτη:

5. «Η Κρήτη είναι κάτι άλλο. Η Κρήτη είναι ένα λίκνο, ένα όργανο, ένας παλλόμενος δοκιμαστικός σωλήνας μέσα στον οποίο πραγματοποιείται ένα ηφαιστειακό πείραμα. Η Κρήτη μπορεί να κατασιγάζει το πνεύμα το πνεύμα, να ακινητοποιεί τον αναβρασμό της σκέψης»… Το Ηράκλειο είναι μια φτωχική πόλη που φέρει όλα τα γνωρίσματα της τουρκικής κυριαρχίας. Οι κεντρικοί δρόμοι είναι γεμάτοι υπαίθρια μαγαζιά όπου ‘όλα όσα χρειάζεται ο άνθρωπος είναι χειροποίητα όπως στο Μεσαίωνα. Οι Κρητικοί έρχονται από την ύπαιθρο ντυμένοι με όμορφες μαύρες ενδυμασίες και κομψές ψηλές μπότες από κόκκινο ή λευκό δέρμα. Μετά τους Ινδούς και τους Βερβερίνους είναι οι πλέον όμορφοι, εγγενείς, αξιοπρεπείς άνδρες που έχω δει ποτέ… Περπάτησα ως την άκρη της πόλης … εδώ μαζεύονται τα λεοφωρεία, σαν τσακισμένες κάμπιες, περιμένοντας τη σκόνη των πεδιάδων να τα πνίξει στη λήθη… Γύρισα πίσω και βυθίστηκα στο λαβύρινθο των σοκακιών, των στριφτών δρόμων… περιπλανιόμουν σε παραζάλη, σταματώντας που και πού για ν’ ακούσω έναν ραγισμένο δίσκο από κάποιο φωνογράφο με χωνί πάνω σε μια καρέκλα στη μέση του δρόμου. Οι χασάπηδες ήταν τυλιγμένοι με άσπρες ματωμένες ποδιές. Στέκονταν μπροστά σε πρωτόγονα χασαποκούτσουρα σε μικρά παραπήγματα σαν αυτά που μπορείς να δεις στην Πομπηία…

Και...

6. Η Κνωσός σε όλες της τις όψεις σου υποβάλει το μεγαλείο, τη λογική και τον πλούτο ενός ισχυρού και ειρηνικού λαού. Είναι ένας κόσμος χαρούμενος – χαρούμενος ιγιής, λογικός γερός. Οι απλοί άνθρωποι έπαιξαν σπουδαίο ρόλο αυτό είναι προφανές. Λέγεται ότι σε όλη τη μακρά της ιστορία δοκιμάστηκε από κάθε μορφή διακυβέρνησης που είναι γνωστή στον άνθρωπο…. Δεν προσποιούμαι ότι ξέρω, αλλά ένιωσα όπως σπάνια έχω νιώσει μπροστά στα ερείπια του παρελθόντος, ότι εδώ για πολλούς αιώνες βασίλεψε μια εποχή ειρήνης. Υπάρχει κάτι γήινο στην Κνωσό μια ατμόσφαιρα παρόμοια με αυτή που προκαλείται όταν κάποιος μιλάει κινέζικα ή γαλλικά… Η Κνωσός ήταν κοσμική με την καλύτερη έννοια της λέξης. Ο πολιτισμός τον οποίον συνόψιζε έγινε χίλια κομμάτια πριν από την έλευση του Σωτήρος, έχοντας αφήσει κληρονομιά στον δυτικό κόσμο τη μεγαλύτερη συνεισφορά που έχει γνωρίσει μέχρι τώρα ο άνθρωπος – το αλφάβητο…

7. «Σε ένα άλλο μέρος του νησιού στη Γόρτυνα, αυτή η ανακάλυψη έχει αποθανατιστεί στους τεράστιους ογκόλιθους που κατακλύζουν κατά μήκος την ύπαιθρο σαν μικροσκοπικό σινικό τείχος. Σήμερα η μαγεία έχει φύγει από το αλφάβητο. Είναι μια νεκρή φόρμα για να εκφράζει νεκρές σκέψεις».

Μερικές ώρες στα Χανιά:

8. «Η παλιά πόλη (Χανιά) πάρα πολύ ενδιαφέρουσα. Πραγματικός λαβύρινθος. Μια εικόνα της Βενετίας σε κουρέλια. Αλλά αυτό που μ’ ευχαρίστησε περισσότερο ήταν μια τυχαία συνάντηση στο δρόμο μ’ ένα νάνο. Ένας λαβύρινθος δρόμων, τι πόρτες, τι είσοδοι ! Στην καινούργια πλευρά της πόλης, στο ελληνικό τμήμα, νιώθεις τον αέρα του ελληνικού χαρακτήρα. Τα σπίτια απλώνονται προς τη θάλασσα και τα βουνά. Ανάμεσά τους υπάρχει αρκετή απόσταση.. Το φως διαχέεται. Τα παιδιά παίζουν στον ήλιο. Μια χοντρή γυναίκα στέκεται σε μια σκάλα στη μέση του δρόμου και κλαδεύει ένα δένδρο. Πολύ ελληνικό»…

Πάμε Δελφούς:

9. «Ανεβήκαμε το λόφο μέχρι το θέατρο, απ’ όπου κοιτάξαμε τ’ απομεινάρια από τους θησαυρούς των θεών, τους ερειπωμένους ναούς, τους πεσμένους κίονες, προσπαθώντας μάταια να ξαναδημιουργήσουμε το μεγαλείο αυτού του αρχαίου τόπου… ξαφνικά έτσι όπως στεκόμασταν εκεί σιωπηλοί και σοβαροί, ο Κασίμπαλης πήγε στο κέντρο του θεάτρου και σηκώνοντας τα χέρια του ψηλά απήγγειλε τις τελευταίες γραμμές του τελευταίου χρησμού. Ήταν εντυπωσιακή στιγμή, το λιγότερο που μπορώ να πω… Ο κόσμος που χάθηκε μαζί με τους Δελφούς χάθηκε σαν μέσα στον ύπνο. Η νίκη και η ήττα δεν έχουν νόημα στο φως του τροχού που γυρίζει ασταμάτητα. Οδεύουμε προς ένα καινούργιο εύρος της ψυχής, και χίλια χρόνια μετά οι άνθρωποι, θα απορούν με την τυφλότητά μας, το λήθαργό μας, την τεμπέλικη συγκατάθεσή μας σε μια τάξη που ήταν καταδικασμένη… ό,τι είναι εξαιρετικό εδώ στους Δελφούς συγκεντρώνεται εδώ στη μνήμη των αγωνισμάτων που γίνονταν στα σύννεφα. Καθώς γύρισα να φύγω είδα ένα βοσκό να οδηγεί ένα κοπάδι του πάνω από την κορυφογραμμή. Η σιλουέτα του διαγραφόταν τόσο καθαρά κόντρα στον ουρανό που φαινόταν σαν να έπλεε σε μια βιολετιά αύρα. Τα πρόβατα πήγαιναν αργά πάνω σε ένα χρυσό χνούδι στη μαλακιά ραχοκοκαλιά, σαν να έβγαιναν νυσταλέα πάνω από τις νεκρές σελίδες ενός ξεχασμένου ειδυλλίου»…

Πως λοιπόν να μην «πάμε Ελλάδα»;

10. «Στην Ελλάδα είσαι πάντα γεμάτος από την αίσθηση της αιωνιότητας που εκφράζεται στο εδώ και τώρα. Τη στιγμή που επιστρέφεις στον δυτικό κόσμο, είτε στην Ευρώπη είτε στην Αμερική, αυτή η αίσθηση του σώματος της αιωνιότητας, του ενσαρκωμένου πνεύματος θρυμματίζεται. Πορευόμαστε με μια κίνηση του ρολογιού ανάμεσα στα απομεινάρια χαμένων κόσμων, επινοώντας τα μέσα της δική μας καταστροφής, επιλήσμονες της τύχης και της μοίρας, χωρίς ποτέ να γνωρίζουμε ούτε μια στιγμή ειρήνης, μην κατέχοντας ούτε μια σταγόνα πίστης, λεία των πιο σκοτεινών προλήψεων, χωρίς να ενεργούμε καν σαν άτομα αλλά σαν μικρόβια στον οργανισμό του αρρώστου… Είμαι ένας Αμερικανός που δεν θα ξεχάσει ποτέ την Ελλάδα ή τον ελληνικό λαό. Τους έχω μέσα στην καρδιά μου. Ειδικά το ελληνόπουλο που μ’ ενδιαφέρει υπεράνω όλων – το άθλιο, το κακόμοιρο ξυπόλυτο πλάσμα, το ρακένδυτο, που ζει από τον ήλιο, τους θρεπτικούς ανέμους, τη ζωτικότητα των ριζών της φυλής… … και νιώθω ότι παρά τις τρομερές αδικίες στην Ελλάδα, η φιλανθρωπία, η γενναιότητα, η ευγένεια, η συμπάθεια, ο αυθορμητισμός είναι αρετές που οι Έλληνες στο σύνολό τους κατέχουν»…

Ετσι λοιπόν είδε ο Χένρι Μίλερ την Ελλάδα του 1939 και έγραψε αργότερα το βιβλίο «Ο Κολοσσός του Μαρουσιού» με ατέλειωτες υπέροχες εικόνες για να τροφοδοτεί εσαεί το πνεύμα των ντόπιων και ξένων εραστών της «ελληνικότητας». Έγραψε επίσης και το παρακάτω ποίημα:

J’ avais marche les yeux bandes,
A pas chancelants, hésitants ;
J’ etais orgueilleux, arrogant,
Satisfait de mener la vie fausse
Et restreinte du citadin ;
La lumiere de la Grece
M’ a ouvert les yeux,
A penetre mes pores,
A fait se dilater mon etre tout entier.
J’ ai retrouve ma patrie,
Le monde avec le centre veritable,
La signification reelle de la revolution.
Aucun conflit guerrier
Entre les nations de la terre ;
Ne saurait troubler cet equilibre...
Je refuse categoriquement toute qualite,
Dans l’ avenir, qui serait inferieur
A ce titre de citoyen du monde
Que je me suis decerne en silence,
Debout dans le tombeau d’ Agamemnon

Henry Miller/Ανεπίσημη μετάφραση στα ελληνικά :
Περπατούσα με τα μάτια δεμένα
Με βήματα τρεμάμενα και διστακτικά !
Ήμουν υπερήφανος και αλαζονικός,
Χαιρόμουνα τάχα την ψεύτικη ζωή
Χαμένος στον κόσμο μου !
Το φως της Ελλάδας
Άνοιξε τα μάτια μου
Διάτρησε την ψυχή μου
Διέστειλε όλο μου το είναι !
Ξαναβρήκα την πατρική μου γη
Το αληθινό κέντρο του κόσμου
Την πραγματική σημασία της επανάστασης !
Καμία πολεμοχαρής σύγκρουση ανάμεσα στους λαούς της γης
Δεν θα μπορούσε να χαλάσει αυτή την ισορροπία
Αρνούμαι κατηγορηματικά
Να αποδεχθώ οποιαδήποτε άλλη ιδιότητα κατώτερη από αυτήν του «πολίτη του κόσμου» ! Αγαμέμνονα βασιλιά μου
Υποκλίνομαι βουβός μπροστά Στο θαύμα σου !

Χρήστος Ρουμελιώτης Κυριακή, 4 Μαρτίου 2007

ΑΦΙΕΡΩΣΗ ΣΤΟΝ ΜΙΛΕΡ :
Tu est «rene» au bord du Peloponnese
Ile homerique spartiate et colossale !
Tu adore ses montagnes et sa mer !
Terre des pures valeurs !
«Grequitude» sa qualite naturelle !
Ma patrie c’est ton etre paternel !
Le ciel la mer la terre !
Sont ta civilisation eternellement universelle !
Aucune tete hitlerienne ou bouschienne
Pourrait oser offenser la Paix Olympienne !
Qui s’ appelle cette fois ci «deux mille quatre Athenienne» !
Je suis tres fier de ton parage !
C’ est tres tres lourd ton heritage !
Merci Miller de ton depannage !
Merci Merci Henri de ta «Grequitude» !
Ton Agamemnon exist toujours a Mycenes !
Et te decerne sa gratitude !

Christos Roumeliotis pour Henri Miller,
Eretria, lundi 20 octobre 2003

Η ελληνική εκδοχή:
Ξαναγεννήθηκες στις ακτές της Πελοποννήσου,
Γης ομηρικής, Δωρικής, κολοσσιαίας !
Aγάπησες με τη ψυχή σου τα βουνά της
Αγάπησες τις θάλασσές της
Γη γνήσιων ανθρωπίνων και φυσικών αξιών !
Που τις είπες «Ελληνικότητα»!
Η πατρίδα μου Μίλερ είναι και δική σου
Ο ουρανός της η θάλασσά της η γη της
Είναι ο αιώνιος παγκόσμιος πολιτισμός !
Ποτέ Μίλερ καμία Χ ή Β απειλή δεν θα μπορέσει να κονταρο-χτυπηθεί στα ίσια -αντρίκια- με την Ολυμπιακή Ειρήνη
Που φέτος ονομάζεται "Αθήνα του δύο χιλιάδες τέσσερα" !
Αισθάνομαι περήφανος
Σε θεωρώ πατέρα
Ωχ ! αδύνατον να σηκώσω τόσο βάρος
Το έλλειμμά μου είναι τεράστιο !
Ευχαριστώ Μίλερ για το περίσσευμα
Της Ελληνικότητάς σου !
Ο Βασιλιάς Αγαμένων ζεί και σε περιμένει !

Χρήστος Ρουμελιώτης
Ερέτρια, 20 Οκτωβρίου 2003